Səmədov Ağasəf Məmmədhüseyn oğlu

Onlar iki nəfər idi: Hüseynbala, Ağasəf!

hər ikisi eyni ildə anadan olub. Ancaq boybuxundan fərqlənirdilər: Hüseynbala qarayanız,  ucaboy,  enlikürək idi, Ağasəf sarışın, bəstəboy,  dolu. Hər ikisi eyni şəhərdə, eyni küçədə yaşayırdı, ancaq dalanları başqa-başqa idi.

Xasiyyətləri bir idi - ikisi də  deyib-gülən, ikisi də şən, ikisi də zarafatçıl, ikisi də dönməz!

Arzuları da bir idi: təyyarəçi olmaq, qanad açıb mavi səmalarda uçmaq, uçmaq!

      Belə də oldu. Aeroklubu bitirəndən sonra dostlar təyyarəçilər məktəbinə daxil oldular. İki ildən sonra onlar arzularına çatdılar.

     Hüseynbala qırıcı təyyarəçi idi, Ağasəf bombardmançı. İkisi də Estoniyada, bir diviziyada qulluq edirdi. Qarşıda nə olacaq? Heç kəsə məlum deyildi. Ağasəf evlənib. Onun Vahid adında bir oğlu da var. Hüseynbala  da  hazırlaşıb.

      Birdən...

      1941-ci il! 22 iyun! Saat 4! 

      Dan yeri hələ ağarmamışdı.... Müharibənin başlanmasından hələ ölkə bütünlüklə xəbər tutmamışdı. Ancaq onlar, iki dostun ikisi də mühüm döyüş tapşırığı  almışdı: havada idilər!

İlk uçuş, ilk döyüş tapşırığı, ilk qələbə sevinci!

     Fəqət, düşmən çox güclü idi. Hitler, tərkibində beş milyon yarım əsgər və zabit olan 190 diviziyanı, 5 hərbi-hava  donanmasından dördünü üstümüzə göndərmişdi. Reyxin təbliğatçıları alman ordusunu planetdə "məğlubedilməz ordu” kimi qələmə verir, radio ilə çıxış edib bütün dünyanı əmin etməyə çalışırdılar ki, bir nəfər də rus əsgərinin ayağı alman  torpağına dəyməyəcək, bir sovet təyyarəsi də imperiyanın hava hüdudlarını poza bilməyəcək. Beynəlxalq aləmdə buna inananlar az deyildi. Sovet ordusunun müvəqqəti geri çəkilməsini məğlubiyyət hesab edənlər də vardı. Sovet əsgərinin, sovet silahının, döyüş  texnikasının qüdrətini faşist Almaniyasına, həmçinin bütün dünyaya göstərmək lazım idi. Birbaşa Berlini, Üçüncü İmperiyanın paytaxtını bombardman etmək qərara alınmışdı və bu əməliyyat Ağasəf Səmədovun qulluq etdiyi Birinci qvardiya mina-torpeda aviasiyasının Qırmızı Bayraqlı Klaypeda alayına tapşırılmışdı.

Berlinə uçmaq, bəşəriyyəti ilan kimi çalmaq istəyən faşistlərin yuvasını dağıtmaq, külünü göyə sovurmaq alaydakı bütün təyyarəçilərin ürəyindən idi. Lakin hər təyyarə gedib Berlinə çata bilməzdi. Səbəbi məlum idi , düşmən orduları Pribaltikanın demək olar ki, hamısını, Ukrayna, Belorusiyanın əsas hissələrini tutmuşdu. Leninqradın yaxınlığında olan aerodromlardan isə Berlinə birbaşa uçmaq o vaxt ancaq Batlik dənizindəki kiçik  bir adadan mümkün idi. Buradan Berlinə uçmaq 1.800 kilometr məsafə qət etmək deməkdi və bunun üçün 8 saat vaxt tələb olunurdu.

Yerdə, Leninqraddan tutmuş Berlinə qədər düşmənin uzaqvuran topları, göydə isə "messerşmid”tlər!... Berlinə uçmaq üçün ən baçarıqlı təyyarəçilər seçildi: Preobrejenski, Xoxlov, Qriçişnikov, Plotkin... Seçilən beşinci təyyarəçi Ağasəf Səmədov oldu. Hüseynbala dostunu təbrik etməyə gəldi:

- Kaş, mən də bombardmançı olaydım!

-  Sağlıq olsun, - dedi. – Berlinə sən də uçacaqsan!

-  Görək də...

Ağasəfin səsi titrədi.

-  Hüsü, ancaq səndən bir xahişim var

-  Buyur.

-  Vahiddən muğayat ol!

Berlinə uçuş avqustun yeddisindən səkkizinə keçən geçəyə təyin olunmuşdu.

Saaremaa, 1941-ci  il. Təyyarə axşamın qaranlığına bürünüb havaya qalxdı. Müəyyən hündürlüyə çatandan sonra qərbə - Berlinə istiqamət aldı. Ağasəf əvvəl təyyarənin şturmanı Demçenkonun, sonra  atıcı-radist Kapılovun kefini xəbər aldı, bir daha xatırlatdı:

-  Unutmayın ki, biz Ali Baş Komandanın xüsusi tapşırığını yerinə yetiririk, - dedi.- Son dərəcə diqqətli olmalıyıq.

Yer görünmürdü. Təyyarə qaranlıqda topa-topa ağaran qalın bulud karvanının üstü ilə uçur, təhlülkəli anlar yarananda, düşmən təyyarəsinin səsi gələndə göz işlədikcə uzanan bulud tayalarının arasına girir, təhlülkə sovuşan kimi yenə üzə-açıqlığa çıxırdı.

          Saatlar ötür, hər dəqiqə, hər an sanki gün qədər uzanırdaı. Şturman son hesablamalarını  apardı:

- On iki dəqiiqədən sonra  onuncu kvadratdayıq.

-  İrəli!- Komanda məntəqəsinin əmri əvvəlki əmr idi.- Ancaq ehtiyatlı olun!

Təyyarə qalın bulud qatlarını yarıb sürətlə aşağı şığıdı. Qarşıda, zülmət qaranlığın içərisində ucsuz-bucağsız işıq dumanına  bürünmüş şəhərin zəif işıqları göründü. Bura Berlindir, faşizmin beşiyi Berlin!

Daha on dəqiqə keçdi. Şturman mənzil başına çatdıqlarını bildirdi.

- Biz onuncu kvadrata daxil oluruq.

      Ağasəf məqsədə lap yaxınlaşdığını görüb köks dolusu nəfəs aldı:

      - Aydındır! - dedi, - hazır olun!

Bombaları atmaq vaxtı çatmışdı. Komandirin əmri lazım idi. Ağasəf təyyarəni bir qədər aşağı endirdi, bomba düşəcək yeri qabaqcadan görmək  istəyirmiş kimi, pəncərədən boylandı, şəhərin hündür imarətləri, yolları, sıra-sıra müəssisələri işıq selinə bürünmüşdü.

      Şturman həyəcanla qışqırdı:

      - Komandir, biz onuncu kvadratdan çıxırıq.

      - Eybi yox! – deyə Ağasəf inamla dilləndi. - Siz hazır dayanın!

Təyyarə Berlin üzərində dairə vurub təzədən onuncu kvadrata daxil oldu. Şəhərin gecə keşikçiləri duyuq düşmüşdülər: qəfildən Berlin üzərində qopmuş motor gurultusu  alman təyyarələrinin uğultusuna oxşamırdı. Ağasəf komanda verdi:

- Vətən uğrunda!

Berlinin uşıq ümmanı təlatümə gəldi. Havada yerbəyerdən odlu dalğalar görünməyə başladı. Hitler öz generallarını başına yığıb Moskvada qələbə təntənəsinin planını hazırladığı bir vaxtda reyxstaqın üzərində sovet təyyərəsi. Berlində ilk sovet bombalarının partlayışları! Yüzlərlə, minlərlə güclü projektor havaya tuşlandı, uzaqvuran alman toplarının ardı-arası kəsilməyən mərmiləri buludları yardı, "messerşmidt”lər göyə qalxdı. Lakin artıq gec idi. İmperiyanın paytaxtı bombardman edilmişdi!

      Geri, öz aerodromlarına qayıdanda Ağasəf neçə dəfə düşmən təyyarələri ilə qarşılaşdı, ölüm- dirim mübarizəsinə girişməli oldu! Hər dəfə də böyük ustyalıqla manevr edib düşmən mühasirəsindən çıxdı və səhərə yaxın Saaremaada yerə endi.

      Bu uçuşdan sonra Ağasəf Səmədov Qırmızı Bayraq ordeni ilə təltif olundu.

      Ağasəf növbəti döyüş tapşırığını yerinə yetirib təyyarə  meydanına təzəcə enmişdi. Hüseynbalanın ağır yaralandığını ona xəbər verdilər.

Bir anda dünya Ağasəfin başına fırlandı. O, zorla özünü ələ alıb tibb məntəqəsinə cumdu.

Hüseynbala çoxlu qan itirmişdi . Tibb məntəqəsində isə onun qrupundan olan qan yox idi. Ağasəf vəziyyəti bilən kimi, qolunun ikisini də tibb bacısının qabağına uzatdı:

- Qan qrupumuz birdir, - dedi,- tez olun!

Tibb bacısı, həkim yenidən əl – ayağa düşdülər. Ancaq hər şey gec idi, göylər şahininin rəngi ağappaq olmuşdu, daha nəfəsi gəlmirdi. Tək Ağasəf yox, Hüseynbalanın ölümündən xəbər tutan bütün təyyarəçilər qəhərlənmişdilər.

Hüseynbala Əliyevin qəfil ölümü Ağasəfin düşmənə olan nifrətini coşdurmuşdu. O, hər gün, bəzən gündə üç dəfə, dörd dəfə, beş dəfə havaya qalxır, düşmənin əsgəri hissələri yerləşən məntəqələrini, dəmiryol xətlərini, körpüləri, təyyarə meydanlarını, su nəqliyyatı vasitələrini, ehtiyat təsərrüfat və hərbi bazalarını bombardman edirdi. Yenə ürəyi soyumurdu, qəlbi intiqam odu ilə alışıb yanırdı.

1943-cü ilin oktyabrında yeni tapşırıq aldı: Berlinin 150 kilometrliyində, Ştettin körfəzində düşmənin döyüşə hazır vəziyyətdə dayanmış hərbi gəmisinə torpeda ilə atəş açma q!

Təyyarədən torpeda buraxmaq bomba atmaq kimi sadə deyil. Gərək hədəfi tapandan sonra suya elə yaxınlaşasan ki, torpeda suya düşəndən sonra dərin qatlara girməsin, dənizin səthindən metr yarım - iki metr aşağıya getsin. Ağasəfun bu işdə xüsusi səriştəsi vardı. O, Baltik dənizində belə uçuşlarda çox olmuşdu. Əməliyyat əla keçdi: düşmən gəmisi hərbi sursat və canlı qüvvə ilə birlikdə batırıldı.

Azərbaycan xalqının cəsur oğlu, qəhrəman təyyarəçi, hazırda ehtiyatda olan zabit - kapitan Ağsəf Səmədov müharibənin ilk günündən son gününə qədər havada düşmənlə vuruşub. Müharibə illərində o, üç min saat havada olub, bu müddət ərzində 219 dəfə müxtəlif döyüş tapşırıqları ilə düşmənin arxasına uçub, hər dəfə də müvəffəqiyyətlə qayıdıb.

1945-ci il! 9 may! Qələbə! Ağasəf Səmədov ikinci Qırmızı Bayraq ordeni ilə tərtif olunur.

Onu vaxtılə oxuduğu hərbi təyyarəçilər məktəbinə müəllim-təlimatçı göndərirlər. Daha iki il ordu həyatı!

Ağasəf Səmədov ordudan tərxis olunduqdan sonra iki il mülki aviasiyada xidmət eləyib.

                                                                      Nemət,  "Ulduz” jurnalı, 1975-ci il

Летчик – кузнец

14.01.1919-12.06.2004

     Шел 1936 год. Девятнадцатилетний Агасаф Самедов, сын старого рабочего-слесаря, уже третий год сам слесарничал в Бакинском трамвайном парке. В те годы в газетах все чаше появлялись сообщения о достижениях наших летчиков. Все шире становились известны имена первых героев пятого  океана – Чкалова, Байдукова, Белякова и других. Романтика неба все больше привлекала сердца молодых, тех, кто не боялся трудностей.

     Своими просторами потянул к себе пятый океан и Агасафа Самедова, который в тридцать шестом стал курсантом Бакинского аэроклуба. Год учебы прошел как сон. И когда  Агасаф успешно окончил аэроклуб по курсу подготовки пилотов на учебном самолете У-2, мечта стать военным летчиком окончательно овладела им.

     В 1938 году, когда по всей стране проходил набор комсомольцев в авиационные училища, Агасаф был направлен в Ейское военно-морское авиационное училище. Здесь под руководством опытных инструкторов он прошел отличную школу военных летчиков-бомбардировщиков.

     Полеты на высоту, стрельба по конусам, бомбардировка «ложных» объектов отрабатывались с большой тщательностью и позволили Агасафу в 1940 году окончить училище и стать младшим лейтенантом ВВС ВМФ СССР.

     По распределению Наркомата Военно-Морского Флота ССР Самедов был направлен на службу в ВВС Балтийского флота на должность командира летного экипажа самолета СБ (скоростной бомбардировщик).

     В начале войны часть, в которой служил Агасаф Самедов, дислоцировалась недалеко от города Пярну Эстонской ССР. Серебристые бомбардировщики, с первых дней войны встав на защиту Родины, начали наносить бомбовые удары по живой силе и технике противника, совершать разведывательные полеты в глубокий тыл врага.

     Однажды экипажу Самедова было приказано вылететь на разведку. Не теряя ни минуты, командир машины и его подчиненные прибыли к самолету. Проверив исправность материальной части и наличие боеприпасов, Самедов вырулил на старт. Взмах флажка, и СБ пошел на взлет. Сделав над аэродромом круг, самолет лег на заданный курс. Первые минуты полет проходил спокойно. Вдруг у самой цели на горизонте появился вражеский истребитель. Самоедов стал более собранным и внимательным. Он решил продолжать выполнение поставленной задачи и приказал  сержанту Демченко усилить наблюдение и приготовитъся к бою.

     И когда «мессе» приблизился к краснозвездному бомбардировщику, его встретил огонь  Самедова. Фашистский летчик сделал вторую попытку, затем третью. Но ни одно из них не  увенчалась успехом. Самедов и его товарищи отразили атаки гитлеровца и доставили необходимые сведения советскому командованию

     Так началась фронтовая жизнь Агасафа Самедова, одного из преданных делу партии сынов Азербайджана.

     В состав войск, оборонявших город на Неве, входил и авиационный полк, в котором служил Агасаф. «В моей памяти, - писал он, - навсегда сохранились имена товарищей по оружию, с которыми бок о бок пришлось девятьсот суровых дней и ночей защищать колыбель Великого Октября.

     Как сейчас, вижу прославленных мастеров бомбового удара дважды Героев Советского Союза Мазуренко и своего земляка Степаняна. Эти офицеры были из славной когорты летчиков, которая помогла своим наземным войскам в кровопролитных боях сдержать бешеный натиск фашистов, остановить вооруженной до зубов врага, а затем разгромить его».

     Обороняя Ленинград, Агасаф совершил ряд боевых вылетов непосредственно в тыл врага и всегда возвращался с победой. Со своим экипажем он наносил удары по неприятельским аэродромам, воинским эшелонам и по военным кораблям, находившимся в Балтийском море.

     В конце 1942 года наша разведка обнаружила на одном из вражеских аэродромов скопление большого количества немецких самолетов, которые сосредотачивались для штурма Ленинграда. Полку было приказано помешать фашистским стервятникам подняться в воздух. Четыре ночи у летчиков, техников и младших авиаспециалистов были особенно напряженными. На задание та и дело уходили краснозвездные бомбардировщики,  унося тонны смертоносного груза в район сосредоточения противника.

     Каждую ночь экипажи совершали по 3 – 4 вылета Фашистские машины превратились в груды искореженного металла.

     С каждым днем войны Агасаф мужал, накапливал опыт. Ему пришлось, как и другим нашим землякам – Гусейну Алиеву, Гусейну Багирову, Евгению Цыганову, защищать Ленинград с воздуха. Он с честью выполнял любое задание командования.

     Но наиболее запомнившимся полетом у Агасафа был налет на Берлин. Надо было показать фашистской Германии, да и всему миру, что Красная Армия способна и во время оборонительных операций наносить удары в глубоком тылу врага.

     В числе первых летчиков, нанесших по Берлину бомбовый удар, был наш земляк Агасаф Самедов. Вспоминая об этом периоде войны, он отметил: «Бомбардировка Берлина в начале войны имела большое военное и политическое значение. Наши летчики должны были доказать фашистам, что они за свои преступления поплатятся обязательно. С этой целью из летчиков нашего полка была создана специальная группа для нанесения бомбовых ударов по Берлину. После обстоятельной разработки плана действий, в ночь с 7 на 8 августа 12 бомбардировщиков вылетели с острова Саарема».

     Это был опасный, но вместе с тем почетный вылет. Нашим самолетам предстояло пролететь в глубоком тылу врага около 1800 километров туда и обратно. Маршрут полета проходил над наземными войсками, укрепленными районами и важнейшими военными объектами, которые были сильно защищены зенитной артиллерией противника.

     «...С наступлением темноты советские бомбардировщики поднялись в воздух. Самедов взлетел по счету пятым. Он подошел к Берлину с запада на большой высоте. В первом заходе штурман Афанасьев метко сбросил бомбы. Внизу вырос огромный столб огня, стали раздаваться разрывы. Сотни прожекторов прощупывали небо, усиливался огонь зенитной артиллерии противника.

     Самолет вздрогнул, с перебоями начал работать правый мотор, а вскоре совсем заглох. Израненная машина теряла высоту. Офицер не растерялся. Он сумел «дотянуть» до своей территории. Боевая машина и экипаж были спасены. За этот подвиг Самедова наградили орденом Красного Знамени».

     Шел второй год войны. Ценой огромных потерь в живой силе и технике гитлеровцам удалось прорваться далеко в глубь Советской страны. В ту тяжелую годину летчики полка, в котором служил Агасаф, самоотверженно помогали наземным войскам. Каждый из них совершал по нескольку вылетов в день. Люди забывали об отдыхе. Они засыпали под плоскостями самолетов, пока механики заправляли машины. Потом снова в воздух, навстречу врагу.

     Во фронтовой жизни Агасафа имеется много ярких, героических эпизодов. Вот один из них.

     « 9июля 1943 года перед экипажем Агасафа Самедова была поставлена задача: в районе острова Пукки-Сори разбомбить суда противника. Через несколько минут бомбардировщики поднялись в воздух. Самолет Агасафа шел правым ведомым в заданный район. Послышался голос штурмана экипажа А. К. Копылова: находимся в заданном квадрате, вижу объекты. В этот момент вражеские корабли открыли сильный огонь по советскому самолету. Агасаф подал команду: приготовиться к выполнению задания. Штурман взял один из кораблей на прицел и быстро передал командиру экипажа расчеты. Агасаф лег на боевой курс, кругом рвутся снаряды, но бомбометание продолжается, падают бомбы, но мимо. Агасаф заходит на второй круг. Сброшены последние бомбы на корабль. Есть попадание, на вражеском корабле возник пожар. Задание выполнено, теперь можно вернуться обратно... После посадки техник самолета обнаружил 17 осколочных повреждений.

     Агасафа поздравили с выполнением задания. Командир полка сообщил ему, что по полученным данным, бомбардированный вражеский корабль водоизмещением 6 000 тони ушел на дно моря»

     За годы Великой Отечественной войны летчик Самедов совершил 319 боевых вылетов, провел в воздухе три тысячи часов. Заслуги отважного воина перед Родиной отмечены четырьмя правительственными наградами.              В 1946 году Агасаф Самедов в звании майора авиации ушел в запас. В этом же году он стал работать кузнецом на Бакинском заводе «Реммервес». Ударник коммунистического труда, человек кипучей энергии, инициативы, и сегодня он находится в первых рядах строителей коммунизма, успешно претворяя в жизнь предначертания Коммунистической партии.

                                                                                          Из книги М.Г. Аббасова

                                                                                            «На крыльях Мужества»

Издательство «Элм», Баку,1975г.